Tema ovog predavanja bile su deponovane materije u industrijskoj zoni grada Tuzla. Najprije je dat pregled razvoja industrije u Tuzli, koja je svoj uspon doživjela 1970-ih godina prošlog vijeka.  Hemijska industrija postaje glavna značajka za Tuzlu, a Tuzla kao industrijski grad postaje prepoznatljiv i na međunarodnoj sceni. Napravljen je poseban osvrt na fabrike HAK 1 i HAK 2. Osnovni proizvod HAK-a 1 je bio poliol dok je na HAK-u 2 to bio TDI (toluendiizocijanat). Ova dva proizvoda su osnovni elementi za proizvodnju spužve i drugih poliuretanskih proizvoda (PUR pjene, izolacioni mase na bazi PUR sistema, razlicite PUR mase za korištenje u automobilskoj industriji itd.). Nazivi promijenjeni u „Polihem“ za HAK 1 te „TDI“ za HAK 2 koji se uglavnom i danas koriste. Nakon završetka ratnih dejstava TDI nije nastavljao svoju proizvodnju dok je Polihem krajem 90 tih godina ponovno startao sa radom. Poslije niza problema došlo je do privatizacije „Polihema“ odnosno njegove prodaje  Poljskoj firmi „Organika“ koja je i današnji vlasnik Polihema. Polihem je proizvodio poliol za čiju je proizvodnju koristio osnovne sirovine: glicerin, kalijum hidroksid, propilen oksid i etilen oksid. Za proizvodnju propilen oksida kao osnovne sirovine su se koristile hlor, kreč, propilen. Sama proizvodnja hlora se izvodila u pogonu elektrolize a kao nus produkt sa ovoga pogona nastajala odredjena količina HCl kiseline i NaOH lužine. Kiselina kao i lužina prodavane su uglavnom na prostoru bivše Jugoslavije.

Nakon uvodnog djela koji je govorio o samom proizvodnom procesu, drugi deo posvećen je nusproduktima koji su deponovani u krugu fabrike. Prilikom uvida u stanje fabričkom grupa pronađeno je 20 tona materijala kontaminiranog živom (šljunak, pijesak i sl) sa očekivanim prosječnim sadržajem žive  preko 1 000 ppm, 1 metalno bure (pretpostavlja se sa elementarnom živom) – cca 300 kg.  U punioni bačvi (skladište) – nalazi se određena količina sirovina koji su se koristile za proizvodnju poliola kojima je istekao rok trajanja. Adipinska kiselina (u vrećama-kristali) na paletama (10-15 t). Hemikalija Topanola     (antioksidans) nepoznatog porijekla, sprječavaju spajanje kiseonika sa proizvodom da ne bi mijenjao boju i kvalitet) (10 t) , Filtercel – sredstvo  za filtriranje poliola. Ovi proizvodi ukljonjeni su 2021. godine. Potencijalno sa velikom vjerovatnoćom zagađenje tla sa živom ispod temelja pogona elektroliza (SUO- firma Bosna S), služila za disocijaciju slane vode u postupku elektrolize radi proizvodnje hlora kao sirovine za proizvodnju propilen oksida. Ukupna povrsina HAK 1 je 130.000 m² ili 13 ha, a površina potencijalno zagadjena živom je oko 5000 m². Koncentracija žive od 1000 ppm se odnosi na burad u kojima je odložena zemlja kontaminirana živom, čije je uklanjanje izvršeno 2021.

Pored ovih opasnih materija, bilo je govora o deponovanom kruksu. Na osnovu definisane zapreminske masa predmetnog otpadnog materijala ustanovljena količina kruksa od 1394 do 1743 tone. Kruks je poluproizvod nastao pri havarijama ili zastojima u procesu  pri proizvodnji TDI-ja samo je ispuštan na ventile i tako nepreradjen pakovan u burad ili rinfuzi. Problem sa kruksom deponovanom na nekadašnjem odlagalištu Moluhe je taj što gradjani prekopavaju odlagalište u potrazi za korisnim materijalima, pa izmedju ostaloga uništavaju metalnu burad u kojima je nepropisno deponovan kruks  i samim tim i sebe i okoliš  dovode u  opasnost. Odlukom Vlade TK iz 2021.godine su formirana dva tima, jedan  za ispitivanje lokacije gdje je nepropisno deponovan kruks i drugi tim čiji je zadatak bio da izvrši analizu zaostalih opasnih materija u kurgu nekadašnje fabrike HAK 1. Proces prerade kruksa u netoksičan otpad, tj. njegovog mljevenja je u toku. Sredstva za preradu kruksa u običan građevinski materijal zatražena su od Federalnog fonda za zaštitu okoliša.

Snimak predavanja možete pogledati putem OVOG linka.